Издания и произведения

Паводле самога аўтара, «Сараеўскае Мальбара» — «гэта апавяданні пра каханне, жыццё і страх у абложаным горадзе», Сараеве, падчас вайны 1992–1995 гадоў. Гэта кніга пра штодзённае існаванне звычайных людзей у незвычайных абставінах, пра смерць і боль, пра чалавечнасць і надзею. Беларуская мова — дзевятнаццатая, на якую перакладзена першая празаічная кніга Міленкі Ергавіча, што зрабіла яго вядомым на ўвесь свет.

Zbiór „Sarajevski Marlboro” ukazał się w 1994 roku, w trzecim roku oblężenia Sarajewa. Książka od razu otrzymała najważniejszą nagrodę literacką dla prozy (im. Ksavera Šandora Gjalskiego) i wkrótce została przełożona na kilka języków, a Jergović stawał się coraz bardziej znany w Europie. Mieszkał już wówczas w Zagrzebiu, debiutował jednak w Bośni kilka lat wcześniej (1988) tomikiem poezji „Opservatorija Varšava” i przed „Marlboro” wydał jeszcze parę zbiorów poezji. Tytułowy wiersz tego tomu, „Obserwatorium Warszawa”, opowiada o pogodnym zmierzchu ostatniego dnia sierpnia 1939 roku i profesorze astronomii, który cieszy się z warunków odpowiednich do badań. Wiersz ma podtytuł „Nie czekając na barbarzyńców”. Myślę, że tak jak profesor astronomii Jergović nie czekał na barbarzyńców, ale się ich spodziewał. Tym czekaniem-nieczekaniem i jakąś zapowiedzią kończy się pierwsze opowiadanie (jedyne w części pierwszej) „Sarajewskiego Marlboro”. Mówi ono o wycieczce (i taki ma tytuł) z matką i kończy się tym, co zobaczył, kiedy nocą wracali do miasta: „niebo czerwone jak płonący dach nad światłami Sarajewa”.

Druga część, „Rekonstrukcja wydarzeń”, to 27 krótkich opowiadań z oblężonego, ostrzeliwanego i rażonego ogniem miasta. Ale pisarza interesuje tu nie sama wojna, tylko życie ludzi i ich losy w tej wojnie. Każde opowiadanie pokazuje jeden konkret, jeden szczegół, w którym zawiera się los człowieka. Tym, co u Jergovicia i w tych opowiadaniach, i w następnych książkach jest najistotniejsze, to relacja z codzienności, wyczucie osobności Sarajewa, wrażliwość, a przede wszystkim zrozumienie wielonarodowego miasta, o czym autor mówi przekonująco, ale bez deklaracji i ideologii. W opowiadaniu List, który do przyjaciela Bośniaka pisze czarnoskóry absolwent sarajewskiej uczelni, to on mówi o praktycznej, codziennej stronie tej wielokulturowości, której nie znalazł nigdzie indziej. Jest w tej książce także humor, niekiedy ironia, ale przede wszystkim głęboki smutek człowieka świadomego nieodwracalności wojennego spustoszenia, które jednych wygnało z kraju, innych zmieniło, zmusiło do samotności, w różny sposób okaleczyło albo pozbawiło życia.

Ostatnia część, „Who will be the fitness”, zawierająca – tak jak część pierwsza – tylko jedno opowiadanie zatytułowane „Biblioteka”, mówi o domowych bibliotekach, o książkach, z którymi się dojrzewało, które się pamięta, do których się wraca, i tych, po które nie sięgnie się nigdy, o nieoddanych właścicielom, niepodarowanych, o wszystkich domowych bibliotekach, które strawił ogień – albo ten, na którym ludzie gotowali jedzenie i który dawał im ciepło, albo największy, symboliczny, który strawił sarajewską bibliotekę. Ostatnie zdanie pierwszej prozatorskiej książki Jergovicia brzmi tak: „Jako płomień wszystkich płomieni i ogień wszystkich ogni, jako ostateczny mityczny proch i popiół zapamiętany będzie los sarajewskiej biblioteki uniwersyteckiej, sławnej Vjećnicy, której książki płonęły cały dzień i noc. Poprzedziły to huk i eksplozja, dokładnie rok temu. Może tego samego dnia i miesiąca, kiedy to czytasz. Pogłaskaj delikatnie swoje książki, cudzoziemcze, i pomyśl, że są prochem”.

Ogień zaczął i ogień kończy tę książkę.

Kao sjajan narator, Jergović unosi ironično razumijevanje tragedije grada i sudbine njegovih mladih stanovnika - Muslimana, Hrvata i Srba - u neočekivano čudne scene iz ratne zone. Istoimene cigarete (Sarajevski Marlboro), kaktus, zaljubljeni svirač saksofona, zapaljena biblioteka, Titove lego kockice koje simboliziraju bivšu Jugoslaviju, svi su zajedno smješteni u čudesnoj realnosti u knjizi, u kojoj je humor dodatni efekt.

Miljenko Jergovic’s remarkable début collection of stories, Sarajevo Marlboro – winner of the Erich Maria Remarque Peace Prize – earned him wide acclaim throughout Europe. Croatian by birth, Jergovic ? spent his childhood in Sarajevo and chose to remain there throughout most of the war. A dazzling storyteller, he brings a profoundly human, razor-sharp understanding of the fate of the city’s young Muslims, Croats, and Serbs with a subterranean humor and profoundly personal vision. Their offbeat lives and daily dramas in the foreground, the killing zone in the background.

A remarkable and bracing collection of “classic anti-war writing” (Richard Flanagan) from Croatian writer Miljenko Jergović, whose piercing prose recalls Kurt Vonnegut and Aleksander Hemon. Miljenko Jergović’s remarkable début collection of stories, Sarajevo Marlboro, earned him wide acclaim throughout Europe. In “melancholy, dreamlike” prose, the stories in Sarajevo Marlboro “recall Alan Lightman's Einstein's Dreams and Italo Calvino's Invisible Cities, but Jergovic’s book is the strongest of the three” (Maud Newton). Croatian by birth, Jergović spent his childhood in Sarajevo and chose to remain there throughout most of the war. These…

Часопіс ARCHE. №4 за 2011 год. Уяўляючы Балканы