Рецензии на книги — Габит Мусрепов

Роман рассказывает о мальчике в тяжелые тридцатые и военные сороковые годы, о его взрослении, о его первой любви, о фронтовом братстве.

Габит Мусрепов не воевал в годы Великой Отечественной войны. Он переводил статьи и рассказы писателей-фронтовиков для читателей тыла. У этого романа есть прототип – Исмагулов Каиргали (Константин), Герой Советского Союза. Это простой парень из бедной крестьянской семьи. После ранения и лечения, находясь в тылу, он встретился с писателем. И Габит Мусрепов сделал его героем своего произведения.

Начинается все, когда мальчику 10 лет. Он живет с мамой в ауле Кайракты. В казахской степи только начиналась коллективизация и

всякие Адракбаи, спасая свои стада и табуны, пытались повернуть в свою пользу каждое начинание молодой советской власти.

Так и в этом ауле.…

Даже в названии романа "Улпан ее имя" заключена сила. Сразу понимаешь, что речь пойдет о незаурядной женщине. Улпан выросла в обыкновенной казахской семье того времени. Она отличалась не только необыкновенной красотой, но и умом, сообразительностью. Судьба ее сложилась довольно хорошо. Улпан повезло выйти замуж за влиятельного бия, поддерживающего все ее начинания. А в то время, надо отметить, у женщин жизнь складывалась иначе. Молодая девушка редко выходила замуж по любви. Чаще всего ее судьбу решали еще в детстве. Кто бОльший калым предложит, тот и забирает невесту. Девушек легко обменивали на скот, похищали. Да и будучи уже замужем, женщины оставались прислужницами в большей степени. Молодые келин (младшие женщины в семье) брали на себя основную работу по дому, обязаны были подавать…

Действие рассказа происходит во время Великой Отечественной Войны в городе Караганда, что в Казахстане. Аклима живет одна. Четыре года назад ее единственный сын Касым ушел на фронт. А два года назад пришло извещение о его смерти. Женщина спрятала его на дно сундучка, подальше от глаз. Она продолжала надеяться, что ее сын вернется.

Однажды к ней приходит письмо от Касыма. Юноша жив, но в госпитале. Он сильно покалечен, полгода врачи боролись за его жизнь. И столько эмоций у матери от этих вестей. Касым очнулся после полугодового бреда и написал матери. Он подробно рассказал, что с ним случилось. Тяжелая история о сложных военных буднях. Но в письме юноша пишет и о вещах, которые непонятны женщине: не тот возраст называет, не тот город. И мы начинаем понимать, что что-то не так. Автор…

Ұлпанның даңқты да қып–қилы өмірі өзіндік қап–қанық бояумен берілген. Кейіпкерлер ділі, әдет–ғұрыптары, салт–дәстүрлері, ұстанымдары, қабілеттері, қарымталары, түп–түрлі мінез–құлықтар, мақсат–мұраттар ап–анық берілген. Тіпті тарихтан да шерткен сырлар да бар (қызығы, Есеней би – Сырым Датұлының жиені, яғни, Байбақты – нағашы жұрты), орыс әкімшілігінің сұрқы пиғылдары, Кенесары, Шыңғыс (Шоқан әкесі) сияқтыларға пысқырып қарамайтындығы, Кенесарымен байланысты адамдар (Қожық). Қазақтардың ұлт–азаттық көтерілістері бастауы, түп ізі – Сырымнан екендігін қазіргі тарихнамамызша жазушы да қостап отыр. Исатай, Махамбет, Бекет бастаған көтерілістер – халық, рух, сана азаттығы үшін екені астырсынсыз жазылды, сол замат өзінде Сырым қозғалысының ұшқыны әлі мазданып тұрғанын да астыртпай, бір…

Қазақ қызының еріне деген құрметінің зоры, бүкіл проблеманы біреуге емес,өзі шеше білетін көзі ашық Ұлпанның оқиғасы қатты ұнады. Өкініштісі, соңының қайғылы болып аяқталуында

Керемет

Бұл роман қазақ қызының Ұлпанның тағдырын баяндайды. Ұлпан - бүкіл қазақ еліне үлгі боларлық тұлға. Ол - автор ойынан туған бейне емес, ол - орыс өкіметінің қазақ жерінде билік жүргізе бастаған заманында өмір сүрген адам. Өзінен шамамен қырық жас үлкен батырға тұрмысқа шықса да, өзінің қайтпас өжет мінезімен күйеуіне ақылшы, сырлас болып, бүкіл руды жарылқады. Бұл романда әйел тағдырымен қоса, қазақ тарихына да, салт-дәстүрлеріне де басқа көзқараспен қарап, біраз ой түйіндеуге болады. Керемет туынды! Оқыңыздар, өкінбейсіздер деп ойлаймын!

Бас кейіпкер – Еркебұлан (Сәкен Сейфоллаұлы – түп бейне). Жай ғана арпалысты, тарым-тартысты өмірін ғана емес, ізденісін, ұмтылысын, тән мінезін, қасиеттерін алдамасыз көрсеткен.
Ақын тағдырын Ақтанкермен, Біржан салмен (тіпті оны сабаған поштабай ұлын Сәкен көрген, сөйлескен, ұрып та кеткен) салыстыра, бірінен соң бірі кем еместігін аңғартады. Ақын үшін Ақлима бейнесі қанықтана, анықтана, алыстана, жақындана түседі.
“Тайталас” кітабы деп жазғаны– “Тар жол тайғақ кешу”. Мағынасы, сарын қашық емес.
Мен ойлаймын: Ғабең осы шығармасын жазуына өзіндік өмірлік, тарихи, әдеби, өнери білімін, Сәкеннің естелігін (“Тар жол тайғақ кешуі” ғана да емес, бір жерде жинала Ғабитке иә қаламдас аға-інілеріне сыр айта деген де болжам), өлеңдерін (әсіресе, кеңестік дәуірдегі жазылғандары), 1919–1929 жылдарғы…